مدیریت استراتژیک: تدوین پیادهسازی و کنترل
محیط به سرعت در حال تغییر کسبوکار، عرصه مدیریت را پرچالش ساخته است. یک تفاوت اساسی مدیریت امروز با گذشته در الزام به پایش مستمر متغیرهای محیطی و لحاظ کردن آنها در فرآیند تصمیمگیری و برنامه ریزی است.
«فعالیتهای مدیریتی درون یک شرکت فقط بخشی از مسوولیتهای یک مدیر اجرایی امروزی هستند. مدیر اجرایی امروزی باید پاسخی برای چالشهای تحمیل‌شده از سوی محیط خارجی نزدیک و دور شرکت داشته باشد.» غفلت از تغییرات محیطی و تاثیرات آنها بر کسبوکارها، سودآوری و حتی بقای شرکت‌های فراوانی را به خطر‌انداخته است.
«برای اقدام موثر در قبال هر آنچه که بر رشد و سودآوری یک شرکت تاثیر میگذارد، مدیران اجرایی از فرآیندهای مدیریتی استفاده میکنند که ممکن است از طریق پیشبینی تغییرات محیطی و تقاضاهای غیرمنتظره داخلی و رقبا، شرکت را در جایگاه مطلوب قرار دهند.» برای کسب سود، شرکت‌ها نیاز به تکمیل فرآیندهایی دارند تا بتوانند به افزایش‌اندازه و تعداد شرکت‌های رقیب؛ نقش رو به گسترش دولت‌ها به عنوان خریدار، فروشنده، قانونگذار و حتی در سیستمهای تجارت آزاد به عنوان رقیب؛ و پیچیدگیهای بیشتر کسبوکار در تجارت بین‌المللی پاسخ بدهند. شاید مهمترین پیشرفت در این فرآیندهای مدیریتی هنگامی پیش آمد که «برنامهریزی بلندمدت»، «برنامهریزی کلان، برنامهریزی تفصیلی، بودجه‌بندی» و «سیاستهای کسبوکار» با تاکید بیشتر بر پیشبینی محیطی و ملاحظات خارجی در تدوین و پیادهسازی برنامهها با هم ترکیب شدند. حاصل این ترکیب مدیریت استراتژیک است.
«مدیریت استراتژیک مجموعه‌ای از تصمیمات و اقداماتی است که نتیجه آنها تدوین و پیادهسازی برنامههایی برای دستیابی به اهداف سازمانی است.» این برنامهها زیرمجموعه جهتگیری کلان شرکت قرار میگیرند، که همان استراتژی شرکت است و جوهره استراتژی نیز رویارویی با رقابت است. همچنین، امروزه بر مدیریت مشارکتی و تفویض اختیار به زیردستان تاکید فراوانی میشود و پژوهشهای معتبر متعددی نیز این موضوع را تایید میکنند. «با استفاده از رویکرد مدیریت استراتژیک، مدیرانی از همه سطوح شرکت در برنامهریزی و پیادهسازی با هم تعامل میکنند. ازاینرو، نتایج رفتاری مدیریت استراتژیک مشابه نتایج تصمیمگیری مشارکتی خواهند بود.
بنابراین، برآورد دقیق تاثیر تدوین استراتژی بر عملکرد سازمان نه تنها نیاز به معیارهای ارزیابی مالی دارد، بلکه مستلزم معیارهای ارزیابی غیرمالی، یعنی سنجههای تاثیرپذیری از جنبه رفتار نیز میباشد. در واقع، تقویت نتایج رفتاری مثبت شرکت را قادر به دستیابی به اهداف مالی خود نیز میسازد.» برای آموزش و یادگیری مدیریت استراتژیک کتابهای فراوانی به چاپ رسیدهاند. کتاب «مدیریت استراتژیک: تدوین، پیادهسازی و کنترل» که اخیرا توسط انتشارات سازمان مدیریت صنعتی و با ترجمه محمدحسین بیرامی به چاپ رسیده است، کتابی است جامع که مفاهیم، نظریهها و ابزارهای مورد نیاز در فرآیند مدیریت استراتژیک را تشریح میکند.
این کتاب با رویکرد کتابهای درسی به نگارش درآمده و در هر ویرایشی تجربیات نویسندگان از تدریس بر آن افزوده شده و مثالهای آن به روز شدهاند. از آنجا که مدیریت استراتژیک یک فرآیند متوالی است، به طور معمول برای شرح و بسط مفاهیم و نظریهها و سپس تجمیع و نتیجهگیری از یک مدل استفاده میشود. همان مدل، در مرحله عملی نیز مورد استفاده قرار میگیرد. این کتاب نیز از یک مدل بهره میگیرد و «به دلیل شباهت میان مدلهای عمومی فرآیند مدیریت استراتژیک، میتوان مدلی ترکیبی را بسط داد که نمایانگر مهمترین تفکرات در حوزه مدیریت استراتژیک باشد. این مدل در ابتدای این کتاب نشان داده شده است. این مدل سه نقش عمده را به عهده دارد:
(1) توالی و روابط بین اجزای عمده فرآیند مدیریت استراتژیک را نشان میدهد.
(2) این مدل طرح کلی کتاب است. فصل اول مروری کلی بر فرآیند مدیریت استراتژیک را ارائه میکند و هر یک از اجزای عمده مدل عناوین اصلی فصلهای بعدی خواهند بود.
(3) این مدل رویکردی را برای تحلیل مورد کاویهای کتاب پیشنهاد میکند و بنابراین به توسعه مهارت‌های تدوین استراتژی تحلیلگران کمک میکند.» مدل ارائه شده در کتاب دربرگیرنده اجزایی است که در طی 14 فصل و بالغ بر 712 صفحه هر یک به طور تفصیلی مورد بررسی قرار گرفته، ارتباط آنها با یکدیگر تشریح میشود. فهرست اجزا شامل این موارد میشود. ماموریت شرکت، تجزیه و تحلیل داخلی، محیط خارجی، تجزیه و تحلیل و انتخاب استراتژیک، اهداف بلند مدت، استراتژیهای عام و بزرگ، اهداف کوتاه مدت، برنامههای عملی، تاکتیکهای وظیفهای، خطمشیها، ساختار سازمانی، رهبری و فرهنگ، کنترل استراتژیک، نوآوری و کارآفرینی. از ویژگیهای بارز این کتاب ساختار موازی آن است که مفاهیم اصلی را به صورتی برجسته نمایش میدهد.
این ساختار موازی یادگیری را آسانتر و جست‌وجو در کتاب را سادهتر میسازد. علاوه بر آن، از کارهای تحقیقی ارزشمند مقالهنویسان مجلات کسبوکار در سراسر جهان به منظور تهیه دهها نمونه استراتژی در عمل استفاده شده است تا مباحث کلیدی هر فصل به صورتی موجز، مستقیم و روزآمد به تصویر درآید. علاوه بر نمونههای استراتژی در عمل، یک یا چند قاب استراتژیست برتر نیز در هر فصل آورده شدهاند که داستان شخصی یک رهبر شرکت یا صنعت را بازگو میکنند که رفتار، شیوه عمل، یا اقدامات وی یک مفهوم کلیدی از فرآیند مدیریت استراتژیک مربوط به همان فصل را به تصویر میکشند. همچنین، وب‌سایت مفصلی برای کمک به خواننده در استفاده از این کتاب طراحی‌شده است که شامل قسمتهایی است که فقط در دسترس مربیان و استادان است و قسمتهایی که مخصوص کمک به دانشجویان طراحی شدهاند.
